مؤسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی از دیرباز محوری ترین رسالت خویش را چاپ و نشر معارف اسلامی، به ویژه مصحف شریف دانسته و در همین راستا مرکز بین المللی چاپ و نشر قرآن کریم با مأموریت اصلی تمرکز بر فرآیند چاپ و نشر قرآن کریم تأسیس نمود.
در همین راستا به بهانه ی نشر اثر منحصر به فرد (منتخب سور قرآن کریم به خط ابراهیم سلطان) با مهندس فرزانه، مدیرعامل مؤسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی به گفتوگو نشستیم تا هرچه بیشتر با روند چاپ و نشر این اثر ارزشمند آشنا شویم.
با توجه به وضعیت چاپ قرآن در ایران، فعالیتهای مرکز بین المللی چاپ و نشر قرآن کریم بیشتر در چه زمینه ای متمرکز شده است؟
متأسفانه چاپ قرآن کریم در ایران به سمت کیفی سازی پیش نرفته و روند و رویکرد در بحث قرآن کریم در واقع یک روند تجاری و سودزایی است. ما در مرکز بین المللی چاپ و نشر قرآن کریم، اصل اساسی که مد نظر داریم، کیفی سازی و توجه به عنصر کیفیت در چاپ قرآن کریم و استفاده از تجهیزات و ادواتی است که بتواند با نهایت دقت و کیفیت، چاپ و صحافی قرآن کریم را برای گستره جهان اسلام انجام دهد.
از این رو این مرکز، بازنشر آثار موجود در گنجینه آستان قدس رضوی را به عنوان یکی از رسالت های اساسنامه ای خودش در دستور کار قرار داده است.
میدانید که آستان قدس رضوی از گذشته تاکنون، جلوه گاه فاخرترین و ارزشمندترین آثار هنری بوده که ریشه در مفاهیم مذهبی و ارادت صاحبان اربابان هنر به اهل بیت عصمت و طهارت(ع) داشته، اما به دلیل منحصر به فرد بودن این آثار فاخر و نفیس، امکان بهره مندی و حظ معنوی برای خیل دوستداران و عاشقان هنرهای مذهبی و دینی فراهم نیست. لذا این مرکز به احیاء و باز نشر این آثار بالاخص نفایس قرآنی میپردازد.
که یکی از این نفایس قرآنی، منتخب سور ابراهیم سلطان است…
بله، یکی از این نفایس قرآنی، منتخب سور قرآن کریم به خط ابراهیم سلطان در کتابخانه آستان قدس رضوی است که توسط کارشناسان فنی و هنری مؤسسه آفرینش های هنری آستان قدس انتخاب شد.
این قرآن از دوازده سوره قرآن تشکیل شده که به خط محقق و ثلث در سال ۸۲۷ هجری قمری نگاشته و بر روضه منوره، وقف شده است. این قرآن در سال ۱۳۰۶ هجری قمری مجدداً توسط ملاحسین صحاف باشی آستان قدس رضوی، صحافی و مرمّت شده و بعداً جلد روغنی پرکار و ظریفی هم توسط سه نفر از تذهیبکاران کتابخانه برای آن ساخته شده است.
لذا با توجه به این هنری که در آن به کار رفته، از هنر خوشنویسی (خطوط متفاوت از قبیل ریحان و نسخ و نستعلیق) گرفته تا ویژگیهای دیگر شکلی مثل ابعاد کم نظیر آن، این قرآن جهت چاپ انتخاب شد که چاپ آن، ترتیبات و الزامات و اقتضائات ویژه و خاصی را میطلبید.
علتش هم وجود ظرایف و دقایق هنری در صفحات این منتخب سور بود؛ مثل قلم گیری های زرین سطرها، آرایه های ترکیبی، رنگ های ویژه ی به کار رفته در نقوش، خطوط، جداول و… که نیازمند این بود که ما پیش نیازهای فنی و تکنیکی را در ابعاد گوناگون فراهم کنیم.
کمی در مورد این پیش نیازها و مقدمات فنی چاپ این اثر صحبت کنید.
از جمله این پیش نیازها تجهیز به یک دستگاه چاپ مدرن با گزینه های مورد نیاز، استانداردسازی رویه ها و فعالیت های مرتبط با چاپ، دارا بودن سخت افزارهای کنترل کیفی و استفاده از گردش کار مربوط به سیستم مدیریت رنگ و اعمال ان بر روی چاپ و همچنین استفاده از کارشناسان زبده و متخصص با دانش فنی بالا بعلاوه مواد مصرفی کیفی و متناسب با نوع اثر بود تا از این رهگذر بتوانیم به یک نسخه ی چاپی با بیشترین تطابق و قرابت با اصل اثر برسیم.
این تطابق با اصل اثر مستلزم چه بررسیها و نکاتی بود که باید مورد توجه قرار میگرفت؟
اثر اصلی مورد بررسیهای دقیقی قرار گرفت تا بتوانیم به فضاهای رنگی موجود در آن، جلوه های خاص آن، طیف های رنگی به کار رفته و رنگین کمان فوق العادهای که به ویژه در صفحات اول و دوم یعنی صفحات مربوط به سوره حمد و یس بود برسیم.
در بررسی های اولیه مشاهده شد که علاوه بر چهار رنگ اصلی چاپ، نیازمند رنگهای تکمیلی و پوششی بعدی هستیم تا بتوانیم فضای رنگی حاکم بر اثر را در چاپ ایجاد کنیم. رنگهای اضافه بر چهار رنگ اصلی، طلایی با جلای فوق العاده، لاجوردی درخشان، قرمز شگرف و مشکی براق بود.
پوشش های تکمیلی مات و براق را نیز باید به مجموعه ی هشت رنگ اضافه میکردیم. لذا ماشین چاپی که بایست انتخاب میکردیم باید می توانست در یک مرحله این رنگها، جلوه ها، فضاها و طیف های رنگی به علاوه پوشش های مات و براق را چاپ کند. برای این منظور دستگاه چاپ هشت رنگ هایدلبرگ دارای برج ورنیزن که یکی از مجهزترین و پیشرفته ترین ماشین آلات موجود صنعت چاپ است را انتخاب و استفاده کردیم.
دستگاه چاپ هایدلبرگ با ویژگیهایی که اشاره کردید تنها دستگاه از این نوع در خاورمیانه است؟
قطعاً در خاورمیانه از ماشین چاپ مزبور، مشابه هست ولی تنها ماشین منحصر به فردی است که در ایران و در جهان تشیع برای چاپ قرآن و نفایس قرآنی و جهت ترویج فرهنگ و تعالیم اهل بیت عصمت و طهارت(ع) استفاده شده است. جهت اطلاع شما باید عرض کنم ما برای دیگر انتشاراتیها از دیگر کشورهای اسلامی نیز با همین دستگاه کتاب چاپ کرده ایم و انحصاری برای آستان قدس رضوی ندارد و در واقع کانونی است برای چاپ و نشر قرآن کریم برای گستره جهان اسلام.
ویژگی اصلی این چاپ در مقایسه با چاپ کتابهای نفیس دیگر چیست؟
این کتاب میتواند به عنوان یک معیار و یک سنجه کیفیت برای آثار نفیس که از این پس چاپ میشود، مطرح شود و با اطمینان میتوان گفت که استاندارهای به کار رفته در این چاپ قرآن، مطابق و هماهنگ با استانداردهای صنعت چاپ روز دنیاست و در اولین گام، این کتاب موفق شد به عنوان کتاب سال جهانی جمهوری اسلامی در سال گذشته انتخاب شود.
آیا بازخورد چاپ این اثر، محدود به ایران بوده یا در کشورهای عربی و حتی در دیگر کشورها نیز با استقبال روبهرو شده است؟
بله، نمونه هایی از این قرآن در کشور آلمان و مرکز اسلامی هامبورگ رونمایی شده و در کشور سوریه نیز علاقه مندانی پیدا کرده است و به تدریج جای خودش را به عنوان یک برند با کیفیت در دنیا باز خواهد کرد.
و اگر نکتهای در پایان دارید، بفرمایید.
حرف آخر اینکه چاپ کتاب ابرهیم سلطان نشان داد که با استفاده از دانش فنی روزآمد و تجهیزات مدرن و استفاده بهینه از شیوه های نوین و به کارگیری سیستم نرم افزاری یکپارچه و جامع، میتوان آثاری را در حد آثار جهانی چاپ و به دنیا عرضه کرد.
ثبت دیدگاه